بسمه تعالی

کارگروه نبوت مهر 93

مباحثه بخش وحی از کتاب نبوت شهید مطهری:

o        برای فهم حقیقت وحی، باید به موارد استعمالش در قرآن رجوع کنیم. چون وحی از مقولاتی است که در عرف عام وجود نداشته؛ بنابراین معنای لفظی آن معنایی است نزدیک به وحی نه دقیقاً خود وحی که ما در بحث نبوت مدنظر داریم.

o        معنای لغوی وحی : هر القاء مخفیانه و محرمانه و پنهان

o        از آنجا که حقیقت وحی برای ما نه قابل تجربه است و نه قابل استدلال، پس باید ببینیم کسانی که به آنها وحی شده چه گفته اند و بعد ببینیم از نظر علمی چگونه می توانیم وحی را توجیه کنیم.

o        شکل استعمال وحی در قرآن، نشان می دهد که آن را، خاصیتی از زندگی می داند، که البته خصوصیت و شکل آن بر حسب مراحل مختلف تکامل زندگی متفاوت است. گیاهی که با برنامه ای از پیش تعیین شده رشد می کند، جانوری که برای سازگار شدن با محیط تازه ی زندگی، دارای عضو جدیدی می شود،حیوانی که بدون تعلیم و تعلم، می داند مراحل زندگی خود را چگونه طی کند، انسانی که در مراحلی از زندگی،احساس می کند راه به او نشان داده می شود و اصطلاحا به او الهام شده است و ...  همه نماینده حالات مختلف وحی هستند که بنا بر ضرورت ها اشکال گوناگون دارد.

o        بر اساس تعریف قرآن، وحی، نوعی هدایت است، که حرکت هر چیز، در مسیر خود انجام شود. در واقع وحی دارای درجات مختلف در جماد، نبات، انسان غیر نبی، و نبی است.

o        وحی به نبی، از نظر نوع و ماهیت، با وحی به سایر موجودات تفاوت ندارد؛ از نظر درجه و مرتبه متفاوت و در مرتبه ای بسیار بالاتر قرار دارد.

o        ویژگی های وحی انبیا:

1-     درونی بودن :

به این معنا که آنچه پیامبر به عنوان وحی ارائه می دهد، از معلمی بشری بیرون از وجود خود یاد نگرفته است. بلکه به علت ظرفیت روحی بالایی که به واسطه عبودیت برای او ایجاد شده، وحی را از طریق باطن و درون درک می کند.

2-     معلم داشتن :

وقتی می گوییم وحی پیامبر معلم نداشته، منظور این است که معلم بشری نداشته است. نه اینکه اساسا هیچ معلمی ندارد و از ذات خودش است. وقتی کسی می گوید به من الهام شد (که الهام، نوع بسیار ضعیف از وحی است) احساس نمی کند با معلمی سر و کار داشته است. همیق قدر می فهمد که جوشید. ولی انبیا (طوری که خودشان توضیح می دهند) وجود آن معلم را حس می کنند. احساس می کنند که نمی دانند و می گیرند. می فهمند که بحث تعلیم و تعلم در میان است.

3-     استشعار:

 نبی مستشعر است که از جایی دیگر دارد وحی را (یاد) می گیرد. مثل ما که می دانیم وقتی در برابر معلمی هستیم باید درس را یاد بگیریم، او هم همین حالت را دارد. با این تفاوت که معلمش مانند معلمی که ما در این عالم می بینیم، نیست.

4-     ادراک واسطه وحی :

وحی واسطه لازم دارد، و این موضوعی است که در قرآن مطرح شده باید به آن ایمان داشته باشیم(آیه 285 سوره بقره). پیامبر معمولا به وسیله یک موجود واسطه، (روح الامین یا روح القدس یا جبرئیل) وحی را دریافت می کرده است. و به وجود آن هم مستشعر است؛ ولی در غرایز و الهامات فردی دیگر چنین چیزی در کار نیست.