بسمه تعالی

کتاب فیلسوفان کوچک نوشته جوءانا هینز و دیوید کندی و دیوید وایت

فیلسوفان کوچک: کودکان به عنوان فیلسوف

توضیحات:علاقه فزاینده ای در کودکان نسبت به فلسفه در حال شکل گیری است و این علاقه مبتنی بر این باور است که فلسفه نه تنها زمینه ساز افزایش توانایی های صحبت کردن، گوش دادن، خواندن و تفکر در کودکان می شود، بلکه استقلال ذهنی و روانی آن ها را نیز افزایش می دهد و علاوه بر این منافع، آشنایی کودکان با فلسفه متوجه معلم و مدرسه نیز می شود. در این کتاب، سعی بر آن بوده که به اصول آموزش فلسفه به کودکان و ذکر فواید آن پرداخته شود.

کتاب، مشتمل بر چهار بخش است که در بخش اول، بحث های کلاسی معرفی گردیده و در بخش دوم، فرایند پژوهش فلسفی توضیح داده شده و درباره ارتباط بین آموزش تفکر و آموزش ارزش ها بحث می شود. بخش سوم به بیان چگونگی تقاضاهای گوناگون از سوی معلم و دانش آموزان اختصاص دارد و در بخش پایانی چگونگی پیشرفت کودک از طریق فراگیری فلسفه توضیح داده شده و فوائدی که از پژوهش فلسفی در کلاس، نصیب معلم و دانش آموز می شود، شرح داده شده است. 

  این گفت و گو  با دکتر کندی  نویسنده کتاب فیلسوفان کوچک در حاشیه  پانزدهمین  کنفرانس  بین المللی  فلسفه  برای  کودکان  در کشور  بلغارستان  به تاریخ  تیرماه  1383 انجام  شد.این متن  در واقع  خلاصه  ترجمه  شده  اصل گفت و گو است.

"رشته  تحصیلی من در مقطع  کارشناسی ارشد  تعلیم و تربیت  دوران کودکی بود  و در دوره  دکتری  نیز  در زمینه  فلسفه  آموزش  فارغ التحصیل  شدم .بدین معنی رشته  آکادمیک  من فلسفه نبود. علاقه من به فلسفه  ارتباط بسیار نزدیکی با علاقه ام  به کودکان  و فهم  آنها دارد، خصوصا رده سنی  نوجوان.

آیا در این زمینه  آثار و نوشته هایی نیز  داشته اید؟

برخی از آثارم را منتشر کرده ام .بعضی از آنها درباره  فلسفه برای کودکان و گروه بحث  است.بعضی  دیگر نیز در باب  مساله ای  است که ما از آن  به عنوان  فلسفه  کودکی  یاد می کنیم که تفکری  دیگرگونه را در باب  کودکان پایه ریزی  می کند. این مساله  به خوبی  با مسائل  فلسفی  گره خورده است . به طوری  که می توان  درباره کودکان  به نحو مجزا  فکر کرد  و سپس به طور اتوماتیک  به این پرسش پرداخت  که بزرگسالی چیست ؟

منظور شما از فلسفه برای کودکان چیست ؟ آیا می توانید این مساله را به نحو شفاف تری بیان کنید؟

ما مشتاقیم که در این باره به عنوان بازنگری در فلسفه در این لحظه از تاریخ به نحو جهانی و عقلی بحث کنیم .به عنوان مثال وقتی تحولات جهانی می تواند مبانی تفکر انسان در باب این که : انسان کیست ؟ چه چیز ممکن و چه چیز ناممکن است ؟ را تغییر دهد، بر اساس این تغییر بنیادی که توسط تکنولوژی به وجود آمده   است ،فلسفه برای کودکان تلاش می کند تا به گذشته و آینده تفکر بپردازد.

فلسفه بریا کودکان دانشی زنده و جمعی است .بنابراین نخستین حیث تفاوت آن برای فلسفه به معنای عام جمعی و دیالوگ مداربودن آن است .فیلسوف سنتی معمولا تنهاست .فیلسوف تنها ممکن بود که در پاسخ به فیلسوفی دیگر رساله ای بنگارد اما معمولا آن فیلسوف دیگر زنده نبود و یا نزد منتقد و پرسشگر خود حاضر نبود. فلسفه برای کودکان ،فعالیتی گفتاری و زنده است .بنابراین بطور مثال می توانیم بگوییم که نوجوانان با بحث و مذاکره می توانند به همان اندیشه دکارتی برسند ، من می اندیشم ؛ پس هستم . از منظری می توان گفت که ابراز این عقیده دکارت به عنوان نتیجه بحث از سوی یک کودک چندان جالب نیست ،اما باید دانست که ذکر این جمله در اینجا دیگر شناساننده دکارت مقیم در سنت فلسفی و فلسفه سنتی نیست .بنابراین مرحله ای است که ما در آن سنت را مورد بازنگری قرار می دهیم .انسان ها در طول تاریخ همان کار را نجام می دهند که دکارت بطور ویژه و با دقت نظر آن را انجام داد.این فلسفه مردمی نشانگر خوشبینی در طبیعت فلسفس انسان هاست . عقیده ای وجود دارد که می گوید : اگر به میان مردم بروید هر یک از آنها یک فیلسوف است . هر کس عقایدی را با خود دارد که مرتبا در برخورد با تجربه و باورهای افراد تغییر می پذیرد. طبقه بندی آن باورها مردم را در مرحله اول پرگنجایش تر ،دارای روابط صلح آمیز و سازنده تر می سازد.

در مدارس سنتی آموزش معارف دینی ما که امروزه هم وجود دارند و به نام حوزه معروفند ،گفت و گوهای علمی و گروه بحث وجود داشته و دارد.در پاسخ به پرسش پیشین ، شما به مخالفت ها با فلسفه برای کودکان اشاره کردید.من مایلم که در این باره  بیشتر صحبت کنیم .

برخی از فیلسوفان می گویند که فلسفه دانشی است که نیازمند متفکرانی سرسخت است و نمی توان کودکان را وارد این عرصه کرد.نظر شما دراین باره چیست ؟

بله ، این استدلال مشهور فیلسوفان غربی در این باره است و بر این پایه خیلی از فیلسوفان شاغل در دانشگاه ها ، فلسفه برای کودکان را بدین مضمون که فلسفه نیست ، رد کرده اند.اما فکر می کنم که ما باید تفکرمان را نسبت به دو چیز تغییر دهیم :یکی بازنگری در مفهوم کودکی به عنوان موضوعی جدی و دوم بازسازی مفهوم فلسفه . فلسفه در پی پاسخ نیست بلکه مباحثه و دیالوگ است . وضعیت ما در اینجا مانند کسی است که شی بزرگی را برمی گرداند تا آن را از سمت دیگرش نگاه کند. این در حالی است که سمت پیشین هنوز وجود دارد.پس کلمه اصلی در اینجا همان مباحثه است .نقش سنت فلسفی  آمریکا هم در این که چرا آغاز فلسفه برای کودکان در ایالات متحده شکل گرفته ،حائز اهمیت   است .فیلسوفان اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم آمریکا چون ویلیام جیمز و جان دیویی ،همواره نسبت به بحث و تحقیق حساس بوده اند. آن هم نه فقط بحث فلسفی بلکه بحث به معنای عام ، به علاوه دیویی که تاثیر قابل توجهی در این جریان داشت خود فیلسوف تعلیم و تربیت بود. او در باب مدارس ،آموزش و غایت آن آثاری داشت . او احتمالا تاثی زیادی در این راه گذارد.دیویی نماینگر سنت فلسفی آمریکاست که ما از آن به عنوان پراگماتیسم نام می بریم و عملی بودن فلسفه بریا کودکان هم به این دلیل بوده است .